دکتر الهام رجایی، فوق‌تخصص روماتولوژی و عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز در گفت‌وگو با وب‌دا خوزستان، نسبت به شیوع بالای پوکی استخوان در جامعه هشدار داد و گفت: پوکی استخوان اغلب بدون علامت است و زنان بیش از مردان در معرض ابتلا به این بیماری هستند.

دکتر رجایی پوکی استخوان را از دست دادن استحکام طبیعی استخوان و افزایش قدرت شکنندگی آن دانست و توضیح داد: استخوان از ستون‌هایی به نام ترابکولار ساخته شده که نازک شدن آن‌ها، استحکام استخوان را کاهش داده و منجر به استئوپروز می‌شود. پوکی استخوان به قاتل خاموش معروف است و از هر سه زن یک نفر و از هر پنج مرد یک نفر ممکن است به این بیماری مبتلا شود.

این فوق‌تخصص روماتولوژی علت اصلی بروز این بیماری را کاهش هورمون استروژن پس از یائسگی عنوان کرد و افزود: استروژن به استخوان‌سازی کمک می‌کند و با از دست رفتن آن، روند بروز پوکی استخوان در زنان سریع‌تر شده و در آقایان نیز رسیدن به سن آندروپوز (یائسگی مردانه) این احتمال را افزایش می‌دهد.

وی خاطرنشان کرد: پوکی استخوان تا زمانی که منجر به عارضه جدی مانند شکستگی نشود، ممکن است سال‌ها بدون علامت باقی بماند. شایع‌ترین محل شکستگی به علت پوکی استخوان نیز شامل ستون فقرات، استخوان لگن و مچ دست هستند.

عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز اظهار داشت: شکستگی‌های مخفی در ستون فقرات می‌توانند با علائمی چون کمردرد، کوتاهی قد یا تغییر فرم کمر به صورت قوز (کیفوز) خود را نشان دهند.

دکتر رجایی عوامل ایجاد پوکی استخوان را به دو دسته غیرقابل تغییر نظیر نژاد، سن و جنس و قابل تغییر مانند سیگار و الکل تقسیم کرد و گفت: ژنتیک در بیماری پوکی استخوان نقش مهمی دارد و افرادی که سابقه خانوادگی شکستگی در سنین پایین دارند، باید حتماً مورد بررسی قرار گیرند.

وی تاکید کرد: گروه‌های مستعد ابتلا به پوکی استخوان باید تست تراکم استخوان را انجام دهند. افرادی که به هر علت عمل هیسترکتومی (برداشت رحم) یا برداشت تخمدان داشته‌اند و همچنین بیمارانی که شیمی‌درمانی انجام داده‌اند، جزو این گروه‌ها هستند؛ وجود سرطان به ویژه سرطان پستان و پروستات می‌تواند پوکی استخوان در افراد را تشدید کند.

عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز ادامه داد: مصرف‌کنندگان برخی داروها مانند وارفارین، داروهای تنظیم‌کننده تیروئید و به‌خصوص ترکیبات خانواده کورتون مانند پردنیزولون به صورت تزریقی، خوراکی یا استنشاقی، افراد مبتلا به بیماری‌های زمینه‌ای نظیر نارسایی کبد و کلیه و همچنین بیماران دیالیزی یا سرطانی گروه دیگری از افراد مستعد ابتلا به بیماری پوکی استخوان هستند.

این فوق‌تخصص روماتولوژی در مورد زمان انجام تست تراکم استخوان تأکید کرد: تمام خانم‌های بالای ۶۵ سال و آقایان بالای ۷۰ سال، حتی بدون داشتن عامل خطر، باید به صورت دوره‌ای تست تراکم استخوان را انجام دهند.

وی افزود: افرادی که ریسک فاکتور دارند، از جمله کسانی که داروهای نامبرده را مصرف می‌کنند، نارسایی کلیه دارند، داروهای ضدتشنج استفاده می‌کنند یا به دلیل ضربه نخاعی، بی‌حرکت شده‌اند، باید زودتر و فارغ از این محدوده سنی برای سنجش تراکم استخوان اقدام کنند.

دکتر رجایی گفت: حداکثر توده استخوانی در سن بلوغ به دست می‌آید و تا ۳۰ سالگی حفظ می‌شود، بنابراین برای استحکام استخوان در سنین قبل از بلوغ باید از طریق تغذیه و ورزش پایه‌ریزی مناسبی صورت بگیرد. پس از ۳۰ سالگی، به طور ناخواسته برداشت استخوان آغاز می‌شود، از این رو داشتن یک ذخیره استخوانی مناسب ضروری است.

این فوق‌تخصص روماتولوژی نسبت به انجام پیشگیری و ضرورت استحکام استخوان تاکید کرد و اظهار داشت: تغذیه مناسب و دریافت کلسیم کافی یکی از موارد مهم در این زمینه است که افراد باید به آن توجه داشته باشند. میزان کلسیم موردنیاز روزانه پس از یائسگی به ۱۲۰۰ میلی‌گرم و در سن بلوغ به ۸۰۰ تا ۱۰۰۰ میلی‌گرم می‌رسد. مصرف روزانه شیر، ماست، پنیر، سبزیجات دارای برگ سبز پررنگ مانند کلم بروکلی، همچنین تخم مرغ، ماهی، گردو، بادام و پودر سنجد یا پودر کنجد نیز توصیه می‌شود.

عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز با اشاره به نقش ویتامین D در بدن و استحکام استخوان گفت: آفتاب منبع اصلی این ویتامین است اما در برخی مناطق که تابش آفتاب باعث آسیب می‌شود، در کنار آن باید از مکمل‌ها یا مواد غذایی حاوی ویتامین D استفاده گردد.

وی ادامه داد: استعمال دخانیات و الکل از عوامل خطر مهم و قابل حذف برای پیشگیری از پوکی استخوان است، همچنین انجام ۳۰ دقیقه ورزش و فعالیت بدنی مستمر در روز و سه بار در هفته به ویژه پیاده‌روی به استحکام استخوان کمک می‌کند.

دکتر رجایی عنوان کرد: با پیشرفت سن، سلول‌های تخریب‌گر (استئوکلاست‌ها) بر سلول‌های سازنده (استئوبلاست‌ها) پیشی می‌گیرند و تخریب استخوان بالا می‌رود. بنابراین می‌توان با اقدام به‌موقع و انجام سنجش تراکم استخوان از بروز این بیماری پیشگیری کرد و یا با تشخیص به‌موقع، روند درمان در زمان مناسبی برای بیمار آغاز شود.

این فوق‌تخصص روماتولوژی توصیه کرد: در خصوص مراقبت از سالمندان مبتلا به پوکی استخوان، علاوه‌بر پیگیری روند درمان آن‌ها، باید سبک و محیط زندگی فرد اصلاح شود. برای این منظور اقداماتی مانند برداشتن برخی موانع نظیر سیم برق از روی زمین و یا باز کردن لبه تاشده فرش، تأمین روشنایی کافی در محل تردد و استفاده از عصا برای جلوگیری از زمین خوردن و بروز عوارض ناشی از شکستگی در سالمندان باید انجام شود.