دکتر مصطفی فقهی، فوق‌تخصص شبکیه چشم و عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز در گفت‌وگو با وب‌دا خوزستان، دلایل کم‌بینایی و نابینایی در کودکان را ترکیبی از عوامل مادرزادی، وراثتی و اکتسابی عنوان کرد و بر اهمیت تشخیص به‌موقع این عارضه در زمان طلایی تأکید کرد.

وی افزود: بخشی از موارد کم‌بینایی منشاء مادرزادی و ژنتیکی دارند و بخشی دیگر به‌صورت اکتسابی، پس از تولد و در اثر عوامل محیطی بروز می‌کنند. در کنار بیماری‌های ژنتیکی مانند اختلالات شبکیه، آب مروارید و آب سیاه مادرزادی، گسترش استفاده از فناوری‌های نوین نیز می‌تواند آسیب‌های قابل‌توجهی برای سلامت بینایی کودکان به همراه داشته باشد.

این فوق‌تخصص چشم با تأکید بر اهمیت «زمان طلایی» در درمان بسیاری از بیماری‌های چشمی گفت: از دست رفتن این فرصت می‌تواند منجر به بروز آسیب‌های غیرقابل جبران در بینایی شود. تشخیص این اختلالات در برخی موارد توسط والدین و در موارد دیگر توسط پزشک نوزادان یا چشم‌پزشک امکان‌پذیر است.

دکتر فقهی تاکید کرد: والدین باید به علائم خطر در بینایی کودکان زیر دو سال توجه ویژه‌ای داشته باشند؛ اگر نوزاد با چشمان بسیار درشت به دنیا بیاید، این یک علامت خطر جدی برای آب سیاه مادرزادی است و باید سریعاً به پزشک مراجعه شود. تأخیر در درمان، حتی در چند ماه، می‌تواند به از بین رفتن عصب و بروز آسیب دائمی بینایی منجر شود.

وی ادامه داد: چشم‌های بسیار سفید در کودکان نیز می‌تواند نشان‌دهنده آب مروارید مادرزادی یا در مواردی، توده‌های سرطانی داخل چشم باشد که نیازمند معاینات فوری و کامل است.

این عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز افزود: عدم پاسخ مناسب به نور و عدم تمرکز یا نزدیک کردن اشیا و انحراف چشم در کودک از دیگر علائم خطر برای بینایی هستند. همچنین اگر نوزاد در اتاق تاریک به روشن شدن چراغ واکنشی نشان ندهد یا کودک برای دیدن اشیا، آن‌ها را بیش از اندازه به چشم نزدیک کند، می‌تواند از علائم خطر باشد.

دکتر فقهی سابقه خانوادگی را به‌عنوان علائم دیگر برای بروز خطر آسیب‌های چشمی برشمرد و گفت: وجود بیماری‌های ژنتیکی چشمی در عموزاده‌ها، خاله‌زاده‌ها یا استفاده والدین از عینک نیز از دیگر علائم هشدار دهنده به والدین به شمار می‌رود.

وی تنبلی چشم (آمبلیوپی) تا ۱۰ سالگی را از دیگر موارد نیازمند توجه فوری دانست و خاطرنشان کرد: زمان طلایی برای درمان تنبلی چشم، پیش از ۱۰ سالگی است. اگر کودکی با تشخیص تنبلی چشم، پیش از ۱۰ سالگی تحت درمان قرار گیرد، می‌تواند دید طبیعی پیدا کند، اما بعد از ۱۲ تا ۱۴ سالگی، متأسفانه دیگر کاری نمی‌توان کرد و دید فرد از یک حد مشخصی بهتر نخواهد شد.

این عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز، انحراف چشم را یکی از علل تنبلی چشم عنوان کرد و گفت: روند درمان تنبلی چشم شامل استفاده از عینک و بستن چشم سالم برای فعال کردن چشم تنبل در ساعات مشخصی از روز است و این درمان باید تا حدود ۱۲ سالگی تداوم یابد.

این فوق‌تخصص شبکیه چشم با هشدار نسبت به خطرات ناشی از استفاده طولانی‌مدت از وسایل الکترونیکی به‌ویژه تلفن همراه گفت: تمرکز طولانی‌مدت بر صفحه نمایش کوچک موبایل و کاهش دفعات پلک زدن، موجب خشکی سطح چشم و التهاب قرنیه می‌شود که خود را با علائمی مانند سوزش، درد، اشک‌ریزی و تاری دید نشان می‌دهد.

وی افزود: تماشای طولانی‌مدت (۴ تا ۵ ساعت در روز) صفحه نمایش از فاصله نزدیک، حتی در کودکانی که هیچ مشکل چشمی ندارند، می‌تواند تمایل به نزدیک‌بینی را در آن‌ها افزایش دهد و فردی که چشم سالم داشته بعد از دو تا سه سال نیازمند استفاده از عینک خواهد شد.

دکتر فقهی در مورد معاینات دوره‌ای بینایی نوزادان نارس تصریح کرد: چون شبکیه و عروق آن در نوزادان نارس به طور کامل تکامل پیدا نکرده است، معاینات دوره‌ای چشم‌پزشکی برای این نوزادان، تا تکمیل دوره تکاملی و گاهی تا دوران بلوغ نباید قطع شود.

این عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز اظهار داشت: در بیماری نوزادان نارس، فرصت طلایی برای درمان بسیار کوتاه است و گاهی کمتر از یک تا دو ماه برآورد می‌شود و اگر برای درمان، دیر اقدام شود چشم از دست می‌رود.

وی به نقش تغذیه و اثرگذاری ویتامین A در سلامت چشم به ویژه در دوره جنینی و کودکی اشاره کرد و گفت: مواد غذایی دارای رنگدانه فراوان مانند میوه‌های رنگی و سبزیجات برای چشم بسیار مفیدند. سوءتغذیه شدید، به‌خصوص کمبود ویتامین A که برای سلول‌های بینایی شبکیه حیاتی است، می‌تواند آسیب جدی به چشم وارد کند.