دکتر اباذر پارسی، فوق‌تخصص گوارش، کبد و آندوسکوپی و عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز در گفت‌وگو با وب‌دا خوزستان به مناسبت ۱۳ سپتامبر، روز جهانی آگاهی از بیماری سلیاک گفت: بیماری سلیاک، یکی از اختلالات خود ایمنی است که با حمله سیستم ایمنی به روده کوچک و اختلال در جذب مواد مغذی مانند آهن و کلسیم، زمینه بروز بیماری‌های جدی همچون کم‌خونی و پوکی استخوان را فراهم می‌کند.

دکتر پارسی در این باره توضیح داد: سلیاک یک بیماری خود ایمنی است؛ به این معنا که سیستم ایمنی بدن به اشتباه به بخشی از بدن خود حمله می‌کند؛ این مکانیسم شباهت زیادی به بیماری‌هایی مانند ام‌اس و کولیت اولسراتیو دارد.

وی افزود: در بیماران مبتلا به سلیاک، مصرف ماده‌ای به نام گلوتن که در گندم، جو و فرآورده‌هایی نظیر نان و ماکارونی وجود دارد، سیستم ایمنی را تحریک کرده و باعث آسیب به بخش ابتدایی روده کوچک (دوازدهه) می‌شود. این آسیب، اختلال در جذب مواد مغذی مهمی همچون آهن، کلسیم و ویتامین D را به دنبال دارد.

این فوق‌تخصص گوارش، کبد و آندوسکوپی گفت: پیامد چنین اختلالی نیز بروز مشکلاتی مانند کم‌خونی ناشی از کمبود آهن یا پوکی استخوان به دلیل عدم جذب کلسیم است. به طور کلی، بدن بیماران مبتلا به سلیاک در جذب بسیاری از ویتامین‌ها و مواد معدنی که محل جذب اصلی آن‌ها در ابتدای روده کوچک است، دچار ناتوانی می‌شود.

دکتر پارسی با اشاره به گستردگی این بیماری تصریح کرد: حدود یک درصد از جمعیت جهان به سلیاک مبتلا هستند. این بیماری می‌تواند در هر سنی بروز کند، اما بیشترین شیوع آن در میان کودکان و افراد جوانی است که با مشکلاتی همچون اختلال رشد مواجه می‌شوند.

عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز درباره علائم و نشانه‌های بیماری سلیاک عنوان کرد: علائم این بیماری تنها به کم‌خونی یا کمبود کلسیم محدود نمی‌شود و می‌تواند علائم گوارشی و غیرگوارشی دیگری نیز داشته باشد.

وی اظهار داشت: اسهال طولانی‌مدت، نفخ مقاوم به درمان و دردهای شکمی از مهم‌ترین علائم گوارشی و خارش‌های پوستی به همراه نوعی بیماری پوستی و بالا رفتن آنزیم‌های کبدی بدون دلیل مشخص نیز از جمله علائم غیرگوارشی این بیماری هستند.

دکتر پارسی ادامه داد: بیماری سلیاک همچنین می‌تواند با مشکلات باروری و سقط مکرر در زنان و همچنین اختلالات حرکتی اسپرم در مردان نیز مرتبط باشد.

این فوق‌تخصص گوارش، کبد و آندوسکوپی در ادامه به مشکلات مرتبط با جذب مواد مغذی ناشی از ابتلا به بیماری سلیاک اشاره کرد و افزود: عدم وزن‌گیری به‌خصوص در کودکان و کنترل نشدن کم‌کاری تیروئید با وجود مصرف دارو از جمله مشکلات مهمی است که در پی ابتلا به این بیماری بروز می‌کنند و در شرح حال بیمار اغلب مشاهده می‌شود که علائم پس از مصرف غذاهای حاوی گندم و جو تشدید می‌یابد.

وی با بیان اینکه تشخیص سلیاک با دریافت شرح حال دقیق از بیمار آغاز می‌شود، گفت: پس از شرح حال، پزشک با شک به بیماری، آزمایش‌های سرولوژیک را تجویز می‌کند تا سطح آنتی‌بادی‌های ضد گلوتن در خون را بسنجد. در صورت مثبت بودن این آزمایش‌ها، نیاز به آندوسکوپی و نمونه‌برداری از ابتدای روده باریک وجود دارد و نمونه‌برداری به پاتولوژیست کمک می‌کند تا وجود بافت آسیب‌دیده را تأیید و تشخیص قطعی بیماری را مشخص کند.

دکتر پارسی خاطرنشان کرد: سلیاک در علائمی مانند اسهال و نفخ با بیماری سندروم روده تحریک‌پذیر (IBS) شباهت‌هایی دارد، به همین دلیل در بررسی‌های اولیه بیماران با این علائم باید آزمایش‌های سلیاک نیز گنجانده شود. با این حال، سلیاک با بیماری‌های التهابی روده (IBD) مانند کولیت اولسراتیو که باعث زخم و خونریزی در روده می‌شوند، متفاوت است.

عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز درمان قطعی و مؤثر برای بیماری سلیاک را رعایت مادام‌العمر رژیم غذایی فاقد گلوتن دانست و گفت: این رژیم غذایی شامل حذف کامل گندم و جو از برنامه غذایی می‌باشد. خوشبختانه، امروزه محصولات بدون گلوتن با استفاده از آردهایی مانند آرد ذرت در بازار موجود است که بیماران می‌توانند از آن‌ها استفاده کنند.

وی تاکید کرد: رعایت این رژیم غذایی به‌خصوص در مهمانی‌ها و روابط اجتماعی بسیار سخت است. مهمترین نکات در رعایت رژیم غذایی آگاهی از منابع پنهان گلوتن است. گلوتن می‌تواند در محصولات مختلفی از جمله برخی لوازم آرایشی و بهداشتی نیز وجود داشته باشد. بیماران باید از محصولاتی با برچسب «فاقد گلوتن» استفاده کنند.

دکتر پارسی با اشاره به ضرورت پیشگیری از تماس پوستی با گلوتن، تشریح کرد: تماس دست با آرد گندم می‌تواند باعث تحریک سیستم ایمنی بدن شود و رعایت این نکته بسیار حائز اهمیت است. عدم رعایت آن، باعث بروز عوارض جدی مانند ابتلا به سرطان‌های روده کوچک می‌شود.

این فوق‌تخصص گوارش، کبد و‌ آندوسکوپی گفت: بیماران باید هر ۴ تا ۶ ماه یک بار برای پیگیری و انجام آزمایشات لازم به پزشک مراجعه کنند تا از رعایت صحیح رژیم غذایی و بهبود وضعیت خود مطمئن شوند.

وی خاطرنشان کرد: اگرچه ممکن است رعایت رژیم غذایی در ابتدا بسیار سخت به نظر برسد، اما بیماران پس از مدتی با مشاهده بهبود علائم و بازگشت سلامتی خود، در می‌یابند که با حذف گندم و جو می‌توانند به طور عادی به زندگی خود ادامه دهند.

دکتر پارسی اظهار داشت: تحقیقات جدیدی در زمینه تولید داروی سلیاک در حال انجام است و پیش‌بینی می‌شود در آینده‌ای نزدیک، داروهایی برای این بیماری در دسترس قرار گیرد. اما تا آن زمان، رعایت رژیم غذایی مهم‌ترین بخش درمان است.

عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز تاکید کرد: در صورت ابتلای یکی از اعضای خانواده به بیماری سلیاک، بررسی و غربالگری اعضای درجه یک خانواده بسیار ضروری است. همچنین افرادی که با کم‌وزنی یا عدم وزن‌گیری به‌ویژه کودکان مواجه هستند، باید حتماً از نظر بیماری سلیاک بررسی شوند.